جایگاه اولیه یزد در كجا و شكل آن چگونه بوده است ؟
حقیقتش این است كه مطالعه بنده در خصوص « شهر – بازار » یزد مقدمه ای بود تا به معماری بازار ، یا در واقع « ریخت شناسی بازار » ، در آن شهر بپردازیم . اما انتشار اولین یادداشت مربوطه سبب شد برخی از بزرگان همكار ان نگارنده در مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ( در زمانی كه به عنوان استاد پژوهش آن موسسه ، شاغل بوده ام ) یادداشت مزبور را به عنوان شوینیسم بنده در قلمرو تاریخ اقتصادی و نه معماری و شهرسازی و مردم شناسی شهری بدانند .
مسلما" آن یادداشت هنوز در قلمرو مردم شناسی – معماری نبوده مقدمه ای برای ورود به آن بحث بود ه است . ؛ توجه بنده به اقتصاد هم كه از گرایشهای تحصیلی اینجانب در ایران و رشته های تحصیلیم در فرانسه ، در سطح دكتری اقتصاد كار ، بوده است نیز كاملا" طبیعی است ؛ چرا كه نه مردم شناسی و نه معماری و آنهم به خصوص معماری بازار شهر را نمی توان بدون توجه به اوضاع و احوال اقتصادی مورد بررسی قرار داد : مردم شناسی اقتصادی بخش مهمی از مطالعات اجتماعی كنونی جهان را تشكیل می دهد .
امٌا شوینیسم خود ، یعنی تعلق خاطر بیش از حدٌ متعارف به شهر زادگاهم را ، بدون آنكه انكار كنم امروز آشكارتر می كنم ! : موقتا" از بطن مردم شناسی – معماری خارج شده ، حتی از مقدمه اصلی اندكی خارج شده به تاریخ اقتصاد باستان ، یا در واقع تاریخ بازرگانی باستان ، و فراتر از آن كه دوره ماقبل تاریخ باشد ، می پردازم .
ابتدا باید ، حتی الامكان به ریشه های بازرگانی در ناحیه ی مرکزی ایران پرداخت ، انگاه به عنوان بستر معماری ، به شهرسازی یزد توجه كرد و این كه نخستین یزد در چه نقشی ساخته شده است ؟ چگونه و به چه شکلی ؟ در کجا ؟
ناحیه یزد ، گذرگاه ایلات مهاجر ؛ احتمالا" از زمان مهاجرت انسان کرومانیون به بعد
به طور كلی منشاء تجارت را در دوران ماقبل تاریخ ناشی از وجود مواد اولیه مورد احتیاج مردم یك محل در محلی دیگر و نزد مردمی دیگر دانسته اند كه تقاضای آن سبب مبادله و حمل و نقل كالا می شده است .
در چنین شرایطی و حتی با اهمیتی بیش از وسیله حمل كه می توانسته است انسان یا حیوان باشد ، جاده های شناخته شده و امن و بنابراین مراكز امنیت و خدمات رسانی و اتراق های شبانه ، كه بعدا" در ایران بنام « رباط » نامیده شده اند ، مطرح می شوند .
عقدا ، به نظر ما ، یكی از این رباط ها ، و به احتمال زیاد محل سكونت گروهی از akkad
بومی ها در حوالی 2350 سال قبل از میلاد ، یعنی قریب 4400 سال قبل از این بوده است . در آن دوران مهاجرت ها ، فراتر از كوچ های سالانه ، بین ایلات و عشایر به شدٌت متداول بوده اند چنان كه گوتی ها كه 4100 سال قبل ازشمال شرق وارد مركز ایران و از آنجا در كوههای لرستان تمركز یافته اند پس از ایجاد تمدنی بسیار درخشان در لرستان از آنجا به سوی جنوب غرب مهاجرت كرده حكومت سومری را در جنوب عراق كنونی بنیان نهاده اند .
ظاهرا" مهاجرینی دیگر از شرق ایرا ن ( همان ایران ویجه ) به شمال عراق كنونی و غرب، كه امروزه كردستان خوانده می شود ، مهاجرت كرده حكومت آشوریان assyrensi را بر پا داشته اند .
جمشید ، پدر تجارت ایران ؟
درواقع امر شاید تجارت در ایران از حدود ده هزار سال قبل ، از زمان مهاجرت انسان كرومانیون از مسیر سرخس – مشهد – گناباد ، و از آنجا مسیرهای كرمان و یزد به سوی جنوب و غرب ، تا به آفریقا و اروپا خیز برداشته باشد . اما اسناد مكتوب بیشتر از وقایعی بحث می كنند كه حدود 4000 سال قبل و طی به اصطلاح مهاجرت های بزرگ رخ داده اند .
بنابر این اسناد ، آسوریان در حدود 1800 قبل از میلاد دارای تجارتی قابل توجه بوده اند ؛ و به عنوان بزرگترین پادشاه آسوری و بنابر این مروج بازرگانی از شمشیاداد اول نام می برند كه بنظر می رسد همان جمشید شاه پیشدادی افسانه ای در شاهنامه حكیم ابو القاسم فردوسی باشد ؛ پادشاهی كه بین 1717 و 1749 قبل ازمیلاد حكومت می كرده است
یزد بر سر راه هندوستان
در این كه دو تمدن بزرگ جهان در 4000 سال قبل را عراق كنونی و هندوستان تشكیل می داده اند و در اینكه تجارت در آن زمان وجود داشته است تقریبا" شكی باقی نمانده است . راه بین این دوتجارت نیز طبیعتا" از عقدا و یزد و كرمان عبور می كرده است . امٌا آیا یزد در همین محل كنونی قرار داشته است ؟ آیا فقط یك شهر یا به طور كلی آبادی مجتمع بوده است ؟ یا به صورت آبادی هائی که در محل های سابق هرفته – فهرج – خویدك و... قرار داشته اند ..
:: برچسب‌ها:
مردم شناسی ، پیش از تاریخ ، یزد ، علیرضا آیت اللهی ، رباط بر سر راه ، تجارت ، عبادتگاه ,
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
